Raporti i Departamentit Amerikan të Shtetit ka evidentuar dhe problematikën e punonjësve informalë në Shqipëri. Në raport, shkruhet se punëtorët informalë përbëjnë 57 për qind të ekonomisë në Shqipëri. Rrjedhimisht, punëtorët informalë nuk mbulohen nga ligjet e pagave, orëve dhe sigurisë dhe shëndetit në punë dhe qeveria nuk ka ofruar mbrojtje sociale për punëtorët informalë. Shkalla më e lartë e punësimit informal ishte në ndërmarrjet prodhuese; hotele, bare dhe restorante dhe ndërtimi.
Pjesë nga raporti:
Ligjet e pagave dhe orëve: Paga minimale kombëtare ishte më e lartë se pragu kombëtar i varfërisë.
Ndërsa ligji përcakton një javë pune 40-orëshe, marrëveshjet individuale ose kolektive zakonisht përcaktojnë javën aktuale të punës. Ligji parashikon pushime vjetore me pagesë, por vetëm punonjësit në tregun formal të punës kishin të drejta për pushime me pagesë. Shumë persona në sektorin privat punonin gjashtë ditë në javë. Ligji kërkon periudha pushimi dhe pagesa të primit për orët jashtë orarit, por punëdhënësit nuk i respektuan gjithmonë këto dispozita. Shkeljet e ligjeve të pagave ndodhën më shpesh në industrinë e tekstilit, këpucëve, ndërtimit dhe minierave.
Siguria dhe shëndeti në punë: Standardet e sigurisë dhe shëndetit në punë (SSHP) ishin të përshtatshme për industritë kryesore, megjithëse mungonte zbatimi. Ekspertët nuk identifikuan në mënyrë aktive kushte të pasigurta përveç përgjigjes ndaj ankesave të punëtorëve.
Shkeljet e standardeve të SSHP kanë ndodhur më shpesh në industrinë e tekstilit, këpucëve, ndërtimit dhe minierave.
Zbatimi i pagave, orëve dhe SSHP: Inspektorati Shtetëror i Punës dhe i Shërbimeve Sociale (ISSHPSH) dhe autoritetet tatimore janë përgjegjëse për zbatimin e ligjeve për pagën minimale dhe orët. Agjencive përmbarimore u mungonin mjetet për të zbatuar mbledhjen dhe rrjedhimisht, rrallëherë akuzonin shkelësit. Numri i inspektorëve ishte i pamjaftueshëm për të zbatuar përputhshmërinë. Burimet për kryerjen e inspektimeve dhe korrigjimin e shkeljeve nuk ishin adekuate. Inspektorati i punës ka inspektuar 7 për qind të bizneseve në vend. Inspektorët kishin autoritetin të bënin inspektime të paparalajmëruara dhe të fillonin sanksione. Qeveria rrallëherë zbatoi ligje në lidhje me orët maksimale të punës, kufizimet në orët jashtë orarit ose pagesën premium për orët jashtë orarit, veçanërisht në sektorin privat. Këto ligje nuk zbatoheshin për punëtorët migrantë apo punëtorët në sektorin informal.
SILSS është gjithashtu përgjegjës për standardet dhe rregulloret SSHP. Qeveria nuk zbatoi në mënyrë efektive ligjet për SSHP. Burimet dhe inspektimet nuk ishin adekuate dhe dënimet nuk ishin proporcionale me ato të krimeve të tjera të ngjashme. Ndaj shkelësve zbatoheshin rrallë penalitete. Punëtorët shpesh nuk mund të largoheshin nga situata që rrezikonin shëndetin ose sigurinë e tyre pa rrezikuar punësimin e tyre. Punëdhënësit nuk i mbrojtën në mënyrë efektive punonjësit në këtë situatë.
Sektori Informal: Punëtorët në sektorin informal përbënin 57 për qind të ekonomisë, sipas Vështrimit të Organizatës Ndërkombëtare të Punës për vitin 2019 të Ekonomisë Informale në Shqipëri . Punëtorët informalë nuk mbulohen nga ligjet e pagave, orëve dhe sigurisë dhe shëndetit në punë dhe qeveria nuk ka ofruar mbrojtje sociale për punëtorët informalë. Zbatimi i ligjeve të punës nga qeveria mbeti kryesisht joefektiv, pjesërisht për shkak të shtrirjes së punësimit informal. Inspektorati Shtetëror i Punës vuri në dukje se shkalla më e lartë e punësimit informal ishte në ndërmarrjet prodhuese; hotele, bare dhe restorante; dhe ndërtimi.
Raporti